İliç faciasının 1. yılı: Liç kaymasının sorumluları aranıyor

İliç Çöpler Madeni’nde meydana gelen liç kayması sonucu 9 işçinin göçük altında kaldığı facianın üzerinden bir yıl geçti. 13 Şubat 2024 yılında gerçekleşen liç kayması pek çok tartışmayı da beraberinde getirdi.

TOPRAKTAN ALINAN NUMUNELERDE OLUMSUZLUĞA RASTLANMADIĞI AÇIKLANDI

İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya alanda hacmi 10 milyon metreküp olarak hesaplanan bir kütlenin kaydığını, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar ise su ve topraktan alınan numunelerde herhangi bir olumsuzluğa rastlanmadığını söyledi. Bağımsız Maden-İş avukatı Mürsel Ünder ise faciadan sonraki ilk yedi gün içinde zarar tespiti için su, toprak ve havadan alınması gereken numunelerin ilgili kişilerce uygun şekilde alınmadığını, bunun da dosyanın gidişatına yapılan siyasi bir müdahale anlamına geldiğini belirtti.

ŞİRKET İŞÇİ ALIMI İÇİN İLAN AÇTI

Arama çalışmaları kaymayla beraber başlasa da toprak altında kalan 9 işçiden ilkine 53 gün son işçiye ise 116 gün sonra ulaşıldı. Yakınlarını göçük altında kaybeden aileler bekleyişleri boyunca “En azından adaletin sağlandığını görmek içimizi soğutur” dedi. Arama çalışmaları devam ederken Anagold yetkilileri, tartışılan birçok karara ve açıklamaya imza attı. Şirket, işçiler göçük altındayken ‘insanları önemseyen şirket’ duyurusuyla işçi alımı ilanı açtı.

İLK BİLİRKİŞİ RAPORU: ANAGOLD TÜRKİYE YETKİLİSİ ‘KUSURSUZ’

Liç yığını altındaki işçileri arama çalışmaları devam ederken 27 Mayıs 2024 tarihinde faciaya ilişkin ilk bilirkişi raporu yayımlandı. Raporda Anagold Türkiye yetkilisi hakkında “kusursuz” tespiti yapıldı. Madende görevli mühendisler ise “kusurlu” bulundu. Fakat yine aynı raporda ana firma olan Anagold Madencilik “kasten veya taksirle çevreyi kirletme suçu”ndan asli kusurlu bulundu. Alt işverenler Çiftay A.Ş., Kar-Sa A.Ş., Asil Çöpler A.Ş. ve Asil Keklik A.Ş. hakkında ise “kusursuz” denildi.

Raporda “kusursuz” bulunan Çiftay firmasının, faciadan sonra siyanürlü toprağın taşınması için sahaya eğitimli personel yönlendirmesi gerekirken işçilere siyanür taşıtmak için kod değişikliği (iş tanımı değişikliği) yaptığı ortaya çıktı.

İKİNCİ BİLİRKİŞİ RAPORU: SİYASİ SORUMLULAR VE BİRÇOK KİŞİ ASLİ KUSURLU BULUNDU

Birinci bilirkişi raporunun aksine ikinci bilirkişi raporunun önemli bir farkı söz konusuydu. Rapor, madene kapasite artış izni dönemin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum’u ve ÇED raporundan imzası olan bakanlık görevlilerini “asli kusurlu” ilan etti. Faciaya sebep olarak bu artış izni gösterilirken ayrıca raporda kazada “kaçınılmazlık” unsuru bulunmadığı da ifade edildi.

Ama aynı rapor, çevresel suçlar açısından, siyanür, kurşun ve diğer ağır metallerin çevreye, suya ve toprağa zarar vermesine ilişkin bir suç tespiti yapmıyordu.

CEZASIZLIĞA GİDEN YOL: ÇED KARARI İÇİN EK RAPOR

İkinci raporla “Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Olumlu Kararı” veren yetkililerin, “asli kusurlu olduğuna ilişkin yargılanması söz konusu olacak mı” sorusu da güncelliğini koruyordu. Fakat daha önce hazırlanan iki bilirkişi raporuna karşın Erzincan Cumhuriyet Başsavcılığı, yeniden rapor hazırlanması için yeni bir bilirkişi heyeti oluşturulmasına karar verdi.

Burada şuna dikkat çekmekte fayda var. Ek rapor çıkmadan önce Murat Kurum, 2 Temmuz’da tekrar bakan olarak atandı. Bundan sonra da ÇED raporunu değerlendiren yeni bir ek rapor, bilirkişi heyeti tarafından yayımlandı. Yeni bilirkişi raporunda da İliç’e ÇED raporu veren dönemin bakanı Kurum’un sorumluğu yok sayıldı. Ek rapor ikinci bilirkişi raporunun aksine ÇED raporunu onaylayan kurum ile facia arasında bağlantı olmadığı değerlendirmesinde bulundu. Böylece siyasilerin yargılanacağı ihtimali ortadan kalkmış oldu.

İDDİANAME: ÇVERE SUÇLARI BAKIMINDAN EN DÜŞÜK CEZA İSTENİYOR

Tüm bu gelişmelerden sonra ise Erzincan Cumhuriyet Başsavcılığı’nca hazırlanan iddianame tamamlandı. İşçilerin ölümünün iddianamede, Türk Ceza Kanunu 85’inci maddeden yani “Taksirle birden fazla kişinin ölümüne sebebiyet, ölüme ve yaralamaya sebebiyet verme” suçundan yer alması tepki çekerken, yargılamada cezasızlık politikasının devam ettiğine yönelik açıklamalar yapıldı.

Bunlardan biri de Bağımsız İş Sendikası’ndan geldi. Bu ceza talebinin beraat anlamına geldiğini paylaşan Bağımsız Maden-İş Sendikası, “Biz ‘olası kastla insan öldürmeye ve yaralamaya sebebiyet verme’ suçundan yargılama yapılmasını talep ediyoruz” değerlendirmesinde bulundu.

Hukuki süreçte önemli detaylardan biri de iddianamenin de teğet geçtiği çevre suçları oldu. Uzmanların aktarımına göre, İliç’teki siyanürlü toprağın kaymasıyla bölgedeki canlılık geri dönüşümsüz olarak zarar gördü. İddianame ise çevre suçları bakımından en düşük cezayı istiyor.

Konuyla ilgili yaşanan son hukuki gelişme, TMMOB’un açtığı dava ile ilgili oldu. Madene ilişkin kapasite artışı ve açık ocak genişleme projelerine karşı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) tarafından açılan davada ilk derece mahkemesinin kararı Danıştay 4. Dairesi tarafından onandı.

5’i tutuklu 43 sanık hakkında 2 yıldan 15’er yıla kadar hapis cezası istenen facianın ilk duruşması ise 17 Mart 2025’te görülecek.